​Choć ciąża nie jest chorobą, jest niewątpliwie stanem szczególnym. Uwzględniają to też przepisy prawne, które dla kobiet ciężarnych przewidują szczególne normy i zasady w miejscu pracy. O czym musi pamiętać pracodawca, jeśli zatrudnia kobietę w ciąży?

Sytuacja kobiety ciężarnej w miejscu pracy jest szczególna. Kobieta, która spodziewa się dziecka, jest objęta szczególną ochroną. Jest to rzecz jasna motywowane kwestiami jej zdrowia oraz bezpieczeństwa dziecka, które ma się urodzić. Z punktu widzenia pracodawcy bardzo ważne jest więc, by dobrze znać obowiązujące przepisy. Regulacje prawne dotyczące kobiet ciężarnych znajdziemy w rozdziale ósmym kodeksu pracy.

Od kiedy ciężarna objęta jest ochroną?

Z przepisów wynika, że ciężarnej pracownicy zatrudnionej na czas nieokreślony nie można zwolnić z pracy już od pierwszego dnia ciąży. Jednocześnie, aby skorzystać z ochrony prawnej, kobieta musi przedstawić zaświadczenie od lekarza potwierdzające ciążę. Oznacza to, że istnieje okres, w którym pracodawca nie wie o ciąży pracownicy – jeśli wówczas wręczy jej wypowiedzenie, a następnie kobieta okaże zaświadczenie, że w dniu, którego wypowiedzenie dotyczy była już w ciąży, zostanie ono anulowane.

Nieco inaczej wygląda sytuacja kobiet zatrudnionych na czas określonych. One objęte są ochroną przed zwolnieniem dopiero po zakończeniu trzeciego miesiąca ciąży. Co ciekawe, z pojęciem tym wiązały się pewne trudności interpretacyjne – przyjęto jednak założenie, że miesiąc ma 28 dni, czyli ochrona obowiązuje od 85 dnia ciąży. Jeśli zakończenie umowy na czas określony przypada po tym terminie, pracodawca zobowiązany jest do przedłużenia jej do dna porodu.

Nie zmienia to faktu, że kobieta ciężarna może zostać zwolniona dyscyplinarnie. Wypowiedzenie jest też możliwe, jeśli wynika z upadłości lub likwidacji zakładu pracy.

Szczególne warunki pracy kobiety w ciąży

Kobieta ciężarna nie zawsze może pracować na takich samych zasadach, jak przed zajściem w ciążę. Jeśli jej wcześniejsza praca mogłaby być szkodliwa dla rozwoju płodu i jej zdrowia (pracodawca powinien przesunąć ją na inne stanowisko – z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia. Jeśli nie ma takiej możliwości, ciężarna musi być zwolniona z obowiązku świadczenia pracy, zachowując jednak prawo do pełnego wynagrodzenia za ten okres.

Ograniczenie dotyczy też liczby godzin – kobieta w ciąży może pracować maksymalnie osiem godzin dziennie. Co istotne, nawet jeśli się zgodzi, nie może pracować w nadgodzinach. Dotyczy to też pracy w godzinach nocnych. Jeśli natomiast się zgodzi, może nadal wyjeżdżać w delegację – w razie braku zgody pracodawca nie może tego jednak narzucić.

Jeśli w firmie zatrudnionych jest więcej niż 20 osób, w pomieszczeniu socjalnym powinno znaleźć się miejsce, w którym ciężarna będzie mogła odpocząć na leżąco. Ma ona też prawo do wykonywania niezbędnych badań lekarskich w godzinach pracy, jeśli w innych godzinach nie jest to możliwe.

Jakich prac nie może wykonywać kobieta w ciąży?

Kobieta w ciąży nie może być zatrudniona na każdym stanowisku. W przepisach wymienione są prace, które uważane są za szczególnie szkodliwe dla kobiet w ciąży. Należą do nich m.in. prace z ryzykiem zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusem różyczki, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, pałeczką listeriozy, toksoplazmozą, praca w promieniowaniem rtg, praca z czynnikami o działaniu rakotwórczym, praca w zbiornikach i kanałach oraz na wysokości, a także wszelkie prace stwarzające wysokie ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego. Ten ostatni punkt nie jest jasny, natomiast dotyczy on często kobiet zatrudnionych w służbach np. policji czy straży pożarnej.